16. Yüzyılda Gergeme Köyünde oturanlar

Karye-i GERGEME, mâlikâne mülk 2 sehm ve küsûr der tasarruf-ı Şah Sultan bint-i Ali Bey, divâni timar, tâbî’-i KORAMAZ.
(Koramaz Nahiyesine tabi Gergeme Köyünün tasarrufu Ali Bey kızı Şah Sultan'a aittir.)

Gebran (Müslüman olmayanlar)

Kızılca veled-i Evren, nîm; Evren Oğlu Kızılca
Hüdaverdi veled-i o, k; (onun oğlu Hüdaverdi
Evren birâder-i o, k;   (onun oğlu Evren)
Toruz veled-i Evren, k;  (Evren oğlu Toruz)
Karabik veled-i Hanis, k; (Hanis oğlu Karabik)
Timur veled-i Alagöz, nîm; (Alagöz oğlu Timur)
Arzıman veled-i o, caba; (onun oğlu Arzuman)
Zekeriyya veled-i Astiyam, k; (Astyam oğlu Zekeriyya)
Kuru veled-i o, caba;  (Onun oğlu Kuru)
Kayser veled-i Estibane, k; (Estibane oğlu Kayser)
Bayram birâder-i o, caba; (onun kardeşi Bayram)
Serdirge veled-i Karlı, caba; (Karlı oğlu Serdirge)
Hüdaverdi veled-i Şehsüvar, nîm; (Şehsüvaroğlu oğlu Hüdaverdi)
Bostancı birâder-io, caba; (kardeşi Bostancı)
Karyâğdı veled-i Astorin, k; (Astorin oğlu Karyağdı)
Ballu veled-i o, k; (onun oğlu Ballu)
Elçi birâder-i o, caba; (onun kardeşi Elçi)
Döğenci veled-i Suret, k; (Suret oğlu Döğenci)
Satılmış veled-i o, k; (onun oğlu Satılmış)
Orumşe birâder-i o, k; (onun kardeşi Urumşe / Urumşah)
Yardım birâder-i o, caba; (onun kardeşi Yardım)
Karibşe veled-i Savurdik, k; (Savurduk oğlu Garipşe)
Eyne Bey veled-i o, s; (onun oğlu Eyne Bey)
Bende Ese veled-i Nivankos, k; (Niyankos oğlu Bende Ese)
Maksud veled-i Begendişe, nîm, ma‟a şurekâ; (Begendişe oğlu Maksud)
Aslan veled-i Ayvad, k; (Ayvaz oğlu Aslan)
Enverdi veled-i o, k; (onun oğlu Enverdi)
Sava birâder-i o, caba; (onun kardeşi Sava)
Süzerya veled-i Karyağdı, k; (Karyağdı oğlu Süzerya)
Barvan birâder-i o, nîm -becâ-yı pedereş-; (onun kardeşi Baryan)
Eyvani veled-i Murad, nîm;(Murad oğlu Eyvani)
Hüdaverdi veled-i o, nîm; (onun oğlu Hüdaverdi)
Koçi veled-i Murad, k; (Murad oğlu Koçi)
Sava veled-i o, k; (onun oğlu Sava)
Yağcı birâder-i o, caba; (onun kardeşi Yağcı)
Tağvil veled-i Tanrıverdi, k; (Tanrıverdi oğlu Tağvil)
Efendik birâder-i o, nîm, -becâ-yı pedereş-; (onun kardeşi Efendik)
Budak veled-i Aslan, nîm; (Aslan oğlu Budak)
Aslanşe veled-i o, k;(onun oğlu Aslanşe / Aslanşah)
Nikön birâder-i o, caba; (onun kardeşi Nikön)
Sefer veled-i Kademşe, k; (Kademşah oğlu Sefer)
Hüdaverdi veled-i o, k; (onun oğlu hüdaverdi)
Emrik birâder-i o, k; (onun kardeşi Emrik)
Bahadır veled-i Keşiş, nîm;  (Keşiş oğlu Bahadır)
Döğenci birâder-i o, k; (onun kardeşi Döğenci)
Savuri birâder-i o, k; (onun kardeşi Sayuri)
Hacı Bali veled-i Murad, k; (Murad oğlu Hacı Bali)
Koçi veled-i Zahriye, k; (Zaharye oğlu Koçi)
Zemanî veled-i Yasef, k; (Yasef oğlu Zemani)
Kadem veled-i Tokasir, nîm; (Tokasır oğlu Kadem)
Emir veled-i Yetik, k; (Yetik oğlu Emir)
Hüdabahşi birâder-i o, nîm, -becâ-yı pedereş-; (Onun kardeşi Hüdabahşi)
Bülbül veled-i o, caba; (onun oğlu Bülbül)
Astefane veled-i Bedir, k; (Bedir oğlu Astefane)
Yasef veled-i Köse, nîm; (Köseoğlu Yasef)
Yağcı veled-i o, k; (onun oğlu Yağcı)
İskender birâder-i o, caba; (onun kardeşi İskender)
Kodil veled-i Horşendi, k; (Horşendi oğlu Kodil)
Altun Şah veled-i o, k; (onun oğlu Altunşah)
Elçi birâder-i o, k; (onun kardeşi Elçi)
Keşiş birâder-i o, k; (onun kardeşi Keşiş)
Tanrıverdi birâder-i o, caba; (onun kardeşi Tanrıverdi)
Bülbül veled-i Sarı, k; (Sarı oğlu Bülbül)
Yağcı veled-i Hrıstıyan, nîm; (Hristiyan oğlu Yağcı)
Andrenik veled-i Horsendi, nîm; (Horsendi oğlu Andronik)
Seltan veled-i o, k; (onun oğlu Seltan)
Bali veled-i Horsendi, k; (Horsendi oğlu Bali)
Horistan veled-i Hostezle, k; (Hostezle oğlu Horistan9
Asılik veled-i Kızılca, k; (Kızılca oğlu Asilik)
Kiçi birâder-i o, k; (Kardeşi Kiçi / Küçük)
Fevzi birâder-i o, caba; (onun kardeşi Fevzi)
Badik veled-i Hostezle, k; (Hostezle oğlu Badik)
Niköl veled-i o, k; (onun oğlu Nikol)
Küçük birâder-i o, caba; (onun kardeşi Küçük)
Kadiyan veled-i Vasıl; (Vasil oğlu Kadiyan)
Bahadır birâder-i o, caba; (onun oğlu Bahadır)
Hostezle veled-i Süveyda, k; (Süveyda oğlu Hostezle)
Emin veled-i Menük, k; (Menük oğlu Emin)
Kirekös veled-i Soveyda, k; (Soveyda oğlu Kirekor)
Niköl veled-i Menol, caba; (Menol oğlu Nikol)
Çalabverdi veled-i Polad, k; (Polatoğlu Çalapverdi)
Savan veled-i o, caba. (onun oğlu Savan)
Zemîn-i Sevindik veled-i Mandase, nâ ma‟lûm, caba, k. (Mandaşe oğlu Sevindik)
Zemîn-i Hüdaverdi b. Şehsuvar, caba, k. (Şehsuvar oğlu Hüdaverdi)
Zemîn-i Hüsülü veled-i Cihan Şah, caba, k. (Cihan Şah oğlu Hüsülü)
Zemîn-i Aslan veled-i Ayvad, nâ ma‟lûm, caba, k.Ayvaz Oğlu Aslan)
Zemîn-i Nikola birâder-i o, nâ ma‟lûm, caba, k.(onun kardeşi Nikola)
Zemîn-i Tanrıverdi veled-i Yetik, nâ ma‟lûm, caba, k.(Yetik oğlu Tanrıverdi)
(136 a)
Zemîn-i Kamari veled-i Astafa, nâ ma‟lûm, caba, k. (Astafa oğlu Kamari)
Zemîn-i Koçi veled-i Murad, nâ ma‟lûm, caba, k. (Murad oğlu Koçi)
Zemîn-i Karlu veled-i Körpe, nâ ma‟lûm, caba, k. (Körpe oğlu Karlu)
HÂSILDivânî Timar
Hums-ı gallat
Gendüm Keyl 310 Kıymet 2.170 .... buğday vergsi
Şa‟îr ve gayrih Keyl 310 Kıymet 1.550 .....arpa vergisi
Resm-i çift ve bennak ve caba 930
Resm-i ganem 290...... koyun
Nısf-ı öşr-i kovan 35
Nısf-ı öşr-i bağ ve meyve 18
Nısf-ı öşr-i cevz 25
Nısf-ı öşr-i bostan ve sebzevat 25
Nısf-ı bezirhane Bâb 2 Resm 25
Nısf-ı âsiyâb Bâb 3 Resm 90....... değirmen
Nısf-ı âsiyâb Bâb 1 Resm 10.......değirmen
Resm-i tapu ve deştbâni 380
Nısf-ı bâd-ı hava ve resm-i arus 390
Yekûn 6.000
Malikâne
Gendüm Keyl 310 Kıymet 2.170
Şa‟îr Keyl 310 Kıymet 1.550
Nısf-ı öşr-i kovan 35 (Kovan vergisi)
Nısf-ı öşr-i bağ ve meyve 180 (bağ ve meyva vergisi)
Nısf-ı öşr-i öşr-i cevz 25 (Ceviz vergisi)
Nısf-ı öşr-i bostan ve sebzevat 25 (bostan ve sebze vergisi)
Nısf-ı bezirhane Bâb 2 Resm 25 ......bezirhane
Nısf-ı âsiyâb Bâb 3 Resm 90 ........ değirmen
Nısf-ı âsiyâb Bâb 1 Resm 10  .........değirmen
Yekûn 4.110

Terimlerin açıklaması: 
1. Bennak : Yarım çiftlikten az araziyi tasarruf eden (ekip diken) ve elde ettiği kazançtan bir miktarını sipahiye yıllık vergi olarak veren kimse. 
2. Caba : Ekip dikecek arazisi olmayan fakat ticaretle meşgul olanlardan alınan vergidir. Evlilerden yıllık 12, bekarlardan 6 akçe olarak alınırdı. 
3. Pir-i fâni : Herhangi bir iş yapamayacak kadar yaşlı olup, vergiden muaf olan kimse. 
4. Muhassıl : Devlete ait vergileri toplamakla görevli memur. 
5. Nim : Yarım çiftlik arazi tasarruf eden (ekip diken) ve karşılığında belli bir miktar vergi veren kimse. 
6. Mücerred : Çift vergisi vermekle yükümlü olan kimse ile aynı evde oturan bekar oğullara mücerred denir. 
7. Çiftlik : Arazinin yerine ve verimlilik derecesine göre bir çiftlik yerin miktarı da değişirdi. Âla (yüksek verim alınan) topraklarda 60-80 dönüme bir çiftlik denirdi. Evsat orta derecede verimli topraklarda 80-100 dönüme bir çiftlik denirdi. Edna düşük verimli topraklarda ise 100-1500 dönüme bir çiftlik miktarı yer denilirdi. 
8. Gendüm : Buğday 
9. Şair : Arpa 
10. Çift : Arazi vergisidir. En az bir çiftlik miktarı araziyi ziraat eden senede bir defa bulundukları eyalete göre on akçeden elli akçeye kadar alınırdı. 
11. Galle (el-galle) : Zahire, mahsul (Genellikle arpa ve buğday için kullanılır.) 
12. Asiyâb : Değirmen 
13. Piyade-müsellem : Piyade : Yaya asker; Bunlar sefer zamanında günde iki akçe yevmiye ile hizmet edip, seferden sonra memleketlerine dağılırlar ve ziraatla meşgul olurlar. Buna karşılık her türlü vergiden muaf tutulurlardı. Bunların süvari kısmına da müsellem denirdi. 
14. Reayâ : Osmanlı tebeası (halkı) daha çok Osmanlı köylüsü için kullanılmıştır. 
15. Öşür : Mahsulden alınan onda bir veya daha yüksek orandaki şeri vergidir. 
16. Penbe : Pamuk (öşr-i penbe : Pamuktan alınan vergi) 
17. Piyaz : Soğan 
18. Timar : Beslediği sipahilerle savaşa giden beylere verilen arazi. 
19. Sipahi : Timar sahibi süvari asker. 
20. Sipahizâde : Sipahioğlu 
21. Ganem : Koyun 
22. Kovan : Arı kovanı 
23. Bâd-ı Heva : Bulunduğu bölgenin kanun ve geleneğine göre her yıl toprak sahibi tarafından toplanan örfi bir vergidir. 
24. Keyilçe, keyl : Kile, tahıl, hububât ölçüsü. Ölçek. 
25. Kıslak : Kışlık, kış mevsiminde iskan olunan yer. 
26. Yaylak : Yazlık, yayla. 
27. Gaib : Kayıp, yerinde bulunamayan. 
28. Men : Batman, sıvı ve hububât için bir ölçü. Bazı yerde 2, bazı yerde ise sekiz okkaya denk gelirdi. 
29. Resim : Vergi demektir. (rem-i ganem : koyun vergisi)
Seyit Burhanettin AKBAŞ