A-Ünsüz Harflerle İlgili Özellikler
1-“k”ünsüzü g’veya Arap alfabesindeki hı şeklinde söylenir.
Kaya-Gaya, Kardeş-Gardaş, Çık-Çıh gibi.
2-Bazı sözcüklerde b’ünsüzü yerine “p”ünsüzü kullanılır.
Baklava-Pahlava gibi.
3-Eski Türkçede kelimenin başında “p”ünsüzü bulunmaz. Buna uygun olarak “p”,”b”ye dönüşür. Pekmez-Bekmez gibi.
4-Bazı kelimelerin ilk sesleri kuralsız olarak d-t’ye, t-d’ye dönüşür.
Tuz-Duz ve Taş- Daş gibi.
5-Dokuz sayısındaki orta hece ünsüzünden sonra ünlü harf gelirse, bu harf tekrar edilir. Dokuz-Dokkuz gibi.
6-Türkçenin bir özelliği olarak kelime başında j’ünsüzü bulunmaz. “J”ile başlıyan kelimeler “c” ile söylenir. Jandarma-Cenderme, Jip-Cip gibi.
7-“h” ünsüzü, ünlü ile başlayan bazı kelimelerin başınada türemiştir.
Ayva-Hayva, Okka-Hokka gibi
8-“r”ünsüzü ile başlıyan sözcüklerin başında ünlü türemesi oluşmuştur.
Rum-Urum, Rus-Urus gibi.
9-Kelime içindeki bazı ünsüzler, kendinden önceki ya da sonraki ünsüze benzeşmesi sonucunda, tekrar edilerek ikizleşir.
Alnım-Annım, Yatsı-Yassı, Mehmet-Memmet gibi.
10-Son sesinde “n”ünsüzü bulunduran kelimelere “l”ünsüzüyle başlayan bir ek getirildiğinde “l” ünsüzü ilerleyici benzeşmeye uğrayarak genizleşir ve “n” olur. Onlar-Onnar, Canlan-Cannan gibi.
11-“r” ünsüzünün “l” ünsüzüne dönüşmesi, yapısında birden fazla “r”ünsüzü bulunduran kelimelerde meydana gelmektedir.
Karartı-Garaltı, Rüzgar-Ülüzgar gibi.
12-“pr-rp”, “ml-lm” gibi ünsüz yer değiştirmelerine de raslanmaktadır.
Çapraşık-Çarpaşık, Memleket-Melmeketgibi.
13-kk, vv gibiikiz ünsüzlerin tekleşmesi, Arapçadan alınan ve şeddeli olan ünsüzlerde görülmektedir. Dükkan-Tükan, Kuvvet-Guvet gibi.
B-Ünlü Harflerle İlgili Özellikler
1-Yabancı dillerden Türkçeye geçen ve büyük ses uyumuna uymayan bazı sözcüklerdeki ince ünlü “e” yerine kalın ünlü “a” kullanılır.
Afet-Afat, Alev-Alavgibi.
2-Küçük ünlü uyumu kuralına uygun olarak, düz ünlü harflerden (a,e,ı,i) sonra yine düz ünlü harfler (a,e,ı,i) gelir.
Armut-Armıt, Yağmur-Yağmır gibi.
3-Türkçede aynı sözcükde iki ünlü yan yana bulunmaz. İki ünlü harf bulunduran sözcüklerdeki ünlülerin arasına genellikle ünsüz harf gelir.
Beddua-Bedduva, Daima-Dayima gibi.
4-Bazen çift ünsüzle sonuçlanan yabancı kelimelerin çift ünsüzü arasına kalınlık-incelik benzeşmesine uygun olarak dar ünlülerden biri girer.
Lüks-Löküs, Boks-Bokus gibi.
Fiil çekim ekleri bazı kiplerde değişmektedir.
-Şimdiki zaman fiilleri, Geliyom-Geliyon-Geliyoh
-Mişli geçmiş zaman, üçüncü şahıs fiili,
Gelmişik-Yazmışık-Okumuşuk-Görmüşük
-Dilek kiplerinden İstek kipi üçüncü şahıs,
Gelek-Alak-Verek-Yazak-Okuyak
-Dilek kiplerinden gereklilik kipi üçüncü çoğul şahıs,
Vermeliyik-Yapmalıyık gibi 132
Not: İki kelimeden oluşan bazı sözcük grupları, tek kelime haline dönüşmüş. Bazı sesler değimiş, kaybolmuş veya hece kaynaşması olmuştur
Ne yapıyosun; Nöğrüyon gibi
Yorumlar
Yorum Gönder
Lütfen görüş ve düşüncelerinizi buraya yazınız.