BÜNYAN YÖRESİ YER ADLARINA BİR BAKIŞ / Seyit Burhanettin AKBAŞ

BÜNYAN YÖRESİ YER ADLARINA BİR BAKIŞ

                                                                S.Burhanettin AKBAŞ

Yer adlarının kültürel coğrafyamızla ilgili olması sebebiyle oldukça öneme haiz olduğunu biliyoruz. Bünyan yöresinde Oğuz Türklerinin Selçuklu döneminden beri bu coğrafyada oldukları eldeki tarihi eserlerden de açık bir şekilde anlaşılmaktadır. Karatay Kervansarayı, Sultanhanı, Bünyan Ulu Camii, Alaaddin Keykubat Mesciti gibi…

Yer adlarında Türklerin (Yörük Türkmenlerin) izlerini görmek mümkün olduğu gibi Türkçemizin en halis kelimeleri de yaşamaktadır. Az miktarda eski Anadolu dillerine ait olan özellikle ören yerlerinin adları da Türkçeleşmiş haliyle yer alırlar.

Yer adlarındaki kelimelerin anlamlarını TDK Derleme ve Tarama sözlükleriyle açıklamaya çalıştık. Kelimelerin birden çok anlamını almak yerine coğrafi ada en uygun anlamı hangisi ise onunla iktifa ettik.

Bu adların mutlaka tarihi ve kültürel coğrafyamızı açıklarken bir kaynaklık teşkil edeceğine inanıyoruz.

Abdal Pınarı (Sultanhanı, Koyunabdal)

Abdal Yolu (Kösehacılı)

Abdal Yurdu (Musa Şeyh)

Ablus

Acı Dere (Musa Şeyh Köyü)

Acı Öz (Öz: Dere, çay, sulak yer)

Acı Özün Dere

Ada

Ada Deresi

Ada Tepe

Ağ Ağıl (Ak Ağıl)

Ağ Bayır (Ak Bayır)

Ağ Dere (Ak Dere)

Ağ Gedik (Ak Gedik)

Ağ Kumluk (Elbaşı)

Ağ Pınar (Ak Pınar)

Ağ Yar (Ak Yar- Sıvgın’da)

Ağ Yol (Ak yol) (Ak ile başlayan coğrafi adlar, güney yönündeki mevkiyi göstermek için söylenir.)

Ağaların Bağı

Ağaların Konağı (Musa Şeyh)

Ağanın Korusu

Ağca Ağıl

Ağca Mezgit (Elbaşı’da mevki adı ve burada büyük bir yer altı şehri var.) Mezgit: Mezgitgillerden, Avrupa ve Türkiye denizlerinde yaşayan, uzun vücutlu, büyük ağızlı, eti lezzetli bir balık, tavuk balığı 

Ağma tepe (ağma: akan yıldız)

Ak Dere

Ak Kaya

Alagöz Değirmeni: Mimar Sinan’ın Gergeme’de yaptırdığı değirmenin adıdır. Bugün bu değirmenin yerini bulmak mümkün olmamıştır. Sinan, vakfiyesinde dört göz değirmen olduğundan bahsediyor.

Alım Pınarı (alım: dilek)

Alo Sekisi (El + Önü+ Sekisi)

Anadut (anadut: Ekin demetlerini arabaya koymaya ve harmanı aktarmaya yarayan, üç, dört, beş, yedi çatallı olabilen, uzun saplı aygıt, dirgen, yaba.)

Anadutun Pınarı

Angıt Kayası (Yeni Süksün)

Annaç Tepesi (Alın-aç / Alnaç - Koyunabdal)

Arifoğlu Çeşmesi (Büyük Tuzhisar)

Armut Ağacı

Armutlu Koyak (Yağmurbey Köyü) Koyak: Dağlar ve kayalıklarda oluşmuş doğal çukur

Arpacık (Koyunabdal)

Aşım (Aşılan yer; hayvanların çiftleşmesi)

Aşma (Aşılan yer: içine türlü yiyecek konulan yufka; hayvanların çiftleşmesi)

At Oğlu

At Oğlu Deresi

At Oğlu Pınarı

At Yutan

Ay Doğdu Deresi

Ay Görmez Dağı (Yünören /Kölete)

Ayin (Ayı İni – Karatay Köyü)

Bağarcak (Çobanın uyumadan önce bir ucunu koyuna ya da köpeğe, diğer ucunu kendine bağladığı ip)

Bahroğlu (Bahri Oğlu)

Ballı (ballı: Koyu pembe renkli, ince kabuklu, çekirdeği orta büyüklükte, kısa saplı ve çok tatlı bir çeşit kiraz)

Barmaklar Önü (Parmaklar Önü)

Basağın Dere

Basak (Basak: Kene gibi yapışkan bir böcek türü; Oruç Bey Tarihinde geçen efsanevi bir Türk atasının adı)

Basmalar (basma: Hayvan gübresinin kalıpta kesilmiş, kurutulmuş biçimi.)

Baş Göl

Başın Yayla (başın: önde olan, ilk olan)

Başın Yayla Pınarı

Batmanlı Yeri (batman: Büyük su testisi, büyük çömlek.)

Bayır Bağ
Bedesten / Bünyan- Gergeme

Belen (Dağlık sarp yer, yamaç, dağ eteği, dağlık yerlerde görülen düzlük yer, ıssız yer)

Belik Seki (Hazarşah) Belik: Saç Örgüsü, Seki: Akarsuların iki yakasındaki yamaçlarda, bazı deniz ve göl kıyılarında görülen basamak biçiminde yeryüzü şekli, teras.

Berçin Yaylası (Süksün’de) Berçin Yaylası, adını Alpamış destanından alır. Altay dağlarında, Sibirya’da Oğuz’un yaşadığı her yerde anlatılan bu destan bir yönüyle Anadolu’da anlatılan Bamsı Beyrek hikayesine benziyor. Bu destana göre, Berçin adında bir kız vardır. Alpamış, dünyalar güzeli Berçin’e aşıktır. Berçin babasıyla birlikte bir başka yurda göç edince, Alpamış, onun yokluğuna dayanamaz ve  onu kendi yurduna getirir. Büyük toy düğün edip Berçin’le evlenir. Hikaye, Berçin’in güzelliği üzerine kurulu… Aynı Berçin Yaylası gibi… Tomarza ilçemizin sınırlarındaki Berçin, Soğanlı dağlarının eteklerinde bulunan  güzel bir Oğuz yaylasıdır. Aynı zamanda Bünyan'ın Yeni Süksün Mahallesinde aynı adı taşıyan bir yayla vardır.

Beş Pınar

Beş Tepeler

Bey Pınarı (Hazarşah ve Ekinciler’de)

Boğaz

Boncuk Gölü

Borus (Ufak su bardağı; Bars ya da Pars dediğimiz hayvan)

Boyak Deresi

Boyalı (Burada eski bir yerleşim yeri vardı, mezra)

Bucuş (Yeni Süksün): Eski bir ören yeri olan bir mevkidir. Bucuş: Kısır

Burhan (Karatay Köyü)

Burun

Burun Kaya (Hazarşah)

Bük (Sık, ağaçlık, meşelik yer)

Bük Deresi

Bükün Hanı: İdris-i Bitlisi’de Ali Paşa ile Şah Kulu arasında yaşanan Bünyan’daki savaş yerine Bükün Hanı demektedir. Bu han hakkında herhangi bir bilgi sahibi değiliz.

Bülbüllü

Bülbüllü Dere

Bülbüllü pınar

Büngüldek (Ses taklidi, kaynayan suyun çıkardığı sesin ifadesi olan büngüldemek fiilinden geliyor.)

Büyük Arkaç (arkaç: açık arazideki davar yatağı)

Büyük Bayır (Musa Şeyh)

Büyük Boyalı (Burası eski bir mezra yeridir. Türkmen obalaından Boyalı’nın hatırasını taşır.)

Büyük Çayır

Büyük Geçin (Geçin: Savaşta atlara ve insanlara giydirilen zırh)

Büyük Karalı Ağan (Ağan: Yeni doğurmuş bir hayvandan ilk günlerde sağılan, koyu yapışkan süt, ağız.

Camız Pınarı (Zek / Ekinciler Köyü)

Camız Yatıran (Köse Hacılı Köyü)

Canka Pınarı Ağzı (Canka: Küçük sarı bir çeşit erik.

Cebeci (Köse Hacılı) Cebeci: Yeniçeri ordusunda silah yapan, onaran ve bakımı ile görevli bulunan, savaşta ordunun silah ve cephanesini ulaştıran yaya kapıkulu ocaklarından bir sınıf asker.

Celal (Büyük Tuzhisar)

Cennet Deresi (Hazarşah – Ağcalı)

Cıngırdaklı pınar (Cıngırdak: Çıngırak, çın sesinden doğadan alınma, ses taklidi)

Cingan (Büyük Tuzhisar): Çingene

Cingil Yurdu (Akmescit) Cingil: Küçük bakraç; üzüm salkımı; burundan damlayan küçük su

Cinli Dere (Koyunabdal)

Çabıtlı Çalı (çabıt: Çaput, eski inançlarla bağlantılı olarak çalılara bağlanmış çaputun hikayesi)

Çağlayan (Bünyan merkez ve Yeni Süksün)

Çakıllı Bayır

Çakıllı Pınar

Çakır

Çakmaklığın Deresi

Çakmaklık (ateş cıngısı elde etmek için özel taşların bulunduğu alan, eskiden özel bir taş türüyle ateş elde edilirdi ve bu taşlar birbirine sürtülerek ateş cıngısı (kıvılcımı) ile ateş yakılırdı.)

Çal Deresi (Çal: Taşlık yer, çıplak tepe.)

Çalap Berdi (Çalap: Allah, Tanrı + berdi: verdi)

Çalhan (Kösehacılı) (Çalkan: Suyun hızlı akan yeri, su birikintisi)

Çalık Köprü (çalık: Sıcak veya soğuktan gelişemeyerek cılız kalan ekin.)

Çalılı Yatak

Çalılı Yer

Çalılık

Çalkam Çukuru (Yeni Süksün) Bkn. Çalkan

Çallı Arkaç (Çalılı Arkaç, Karacavenk / Akçatı)

Çamlama (Samağır köyü)

Çarşaklı (Koyunabdal) Çarşak: Bayırlardan akarak yığın haline gelen çakıl, Kayalık yamaç yer.

Çat (Hazarşah köyü)

Çat Yol (Çat: İki yolun, iki dereni birleştiği yer)

Çatak (iki yolun birleştiği mevki)

Çatal Höyük (Akmescit)

Çatallı Pınar

Çatlak Kaya

Çayır Tarla

Çayırlı Tepe (Koyunabdal)

Çaylaklı (Çaylak: Yırtıcılardan, uzun kanatlı, çengel gagalı, küçük kuşları ve fare gibi zararlı hayvanları avlayan, tavuk büyüklüğünde bir kuş (Milvus migrans).

Çaylaklı pınar

Çaylaklı Yolu (Topsöğüt / Taçın)

Çeç Tepe (çeç: Savrularak samanından ayrılmış tahıl yığını; Koni şeklinde yığılmış taş.)

Çek Sorut (Koyunabdal)

Çektim Yurdu (Yünören – Kölete)

Çevrim Pur (Pur: Tarıma elverişsiz killi toprak)

Çıklaz Oğlu (Ermin / Dağardı)

Çıllı

Çıllı Yakası

Çırçırlık (Çırçır: Küçük pınar)

Çırpılığın Döşü (Hazarşah)

Çırpılık (Çırpı: Beyaz badana toprağı)

Çiçekli Yayla

Çiftlik (16. Yüzyılda Bünyan’da İmirze oğlu İsa Bey Çiftliği vardı)

Çiğdemlik (Akmescit) Çiğdem: Zambakgillerden, türlü renklerde çiçek açan, çok yıllık, yumrulu bir kır bitkisi, mahmur çiçeği 

Çilli Çanak (Karatay’da)

Çipil (Topsöğüt / Taçın) Çipil: Bataklık yerlerde suyun kenarında biten otlar

Çipilli (Bataklık yerlerde veya pınar kenarlarında oluşan ot ve yosun gibi bitkiler, çapak)

Çoban Gölü

Çoban Kuyusu (Dizgeme)

Çobancı Yeri

Çorak İçi

Çorak(verimli olmayan toprak)

Çoran Dere (çoran: tuzlu toprak, çorak)

Çökelek (Hazarşah) Yağı alınmış peynir.

Çölmek Pınarı (Çömlek: Çömlek)

Çörmüşek: Bünyan’ın Süksün’den Samağır’a kadar uzanan ve Zamantı Nahiyesinin bir bölümüne verilen tarihsel bir addır.

Çövenlik (Girveli) Çöven: Kökü ve dalları, suyu sabun katılmış gibi köpürten, kir temizleyici bir bitki, sabun otu, helvacı kökü

Dağın Ardı (Karacavenk /Akçatı’da.) Bunun dışında eski adı Ermin olan köyümüzün adı da Dağardı olarak değiştirildi.

Dana Kıran (Akmescit)

Dana Yutan

Daş Boğaz (Taş Boğaz ve Dış Boğaz)

Daş Ölçek Pınarı (Daş: Dış)

Daş Ölçek Tepesi (Daş: Dış)

Daşlık (Taşlık)

Daydayın Dere (Dayday: Kayaların destek alarak dik durmuş hali)

Daydayın Kaya

Daydayın Pınarı

Dede Ardıç (Yağmurbey)

Deli Oyak (Koyak) (Girveli)

Delik Taş

Demesgin

Demesgin pınarı (Demesgin: Bünyan’da eski bir ören yeri)

Dere Tarla

Deve Taş

Deve Yeri

Deve Yutan

Deveci (Kahveci Köyü)

Diğdirik (Kösehacılı)

Dilek pınarı

Dilki Deliği (Zek / Ekinciler Köyü)

Direkli kaya pınarı

Dokuzlar Gölü

Dörtler (Karatay Köyü)

Durna Dağı (Turna Dağı)

Eğri Yıl Kösehacılı’da bir dağın, tepenin adı, bazı kaynaklarda adı Eğriyel diye de geçer)

Eğset (Eğrilmiş, eksiltilmiş)

Ekrek Yolu (Karatay Köyü)

Eksereli Vakfı Önü (Büyük Tuzhisar)

Elbaşı Yolu (Hazarşah)

Elkendi / Elkendin : Elbaşı nahiyemizin eski adı

Elos Yaylası

Eniş Ören Deresi

Eniş Öreni (İniş Öreni)

Erikliğin Dere

Esrik: (Çok büyüyen, dik durmayan ekin)

Eşekçi Damı (dam: hayvanların ve yiyeceklerin saklandığı üstü kapalı yer)

Eşme (Küçük pınarlar, Ağaçsız yerlerde, hayvanları sıcaktan korumak için yapılan gölgelik.

Everek (Yaprakları yenilebilen, tohumlarından da çay yapılan ıspanağa benzeyen bir çeşit ot, labada)

Evliya (Yağmurbey Köyü)

Evsek (Evsek: Tahılın taşlarını ayıklamak için budaksız ağaçtan yapılmış tepsi)

Fakılar (Fakı: Fakih, İslam Hukukunu bilen kimseler… Burası eski bir ören yeridir. Fakılar mezraındaki ahali zamanla Bünyan’a göç etmiştir.)

Fakılı Deresi

Fındıklı (Girveli)

Garibin Ardı (Büyük Tuzhisar)

Garip (Büyük Tuzhisar)

Gavur Ekinliği (Karatay – Karadayı)

Gavur Pınarı

Geçondan (Geç Ondan / Kösehacılı)

Gediğin Arkası (Hazarşah)

Geyikli (Elbaşı)

Gidiğin Önü (Hazarşah) Gidik: Keçi yavrusu, oğlak; iki sıra arasındaki fazla açıklık, oyuk

Gilan Burnu (Girveli)

Gobü (Karatay, Karadayı) Gobü: Evlerde pişirilen ve bir okka ağırlığında olan ekmek; göbeğe benzeyen bir yuvarlaklık.

Göç Yolu Üstü (Büyük Tuzhisar)

Gök Çayı: Tacü’t-tevarih’te geçen Bünyan’da olduğu (o zamanki adı Sarımsaklı) bildirilen yer hakkında herhangi bilgi sahibi değiliz.

Gök Hanı: Nişancı’nın tarihinde geçen bu yer adı hakkında başkaca bilgi yoktur.

Gök Kuyu

Gök Taş (Akmescit’te)

Gökçe (Zek / Ekinciler Köyü) Gökçe: Yeşillik alan; Kuş gözü gibi ve üzüm şeklinde çamlarda biten bir çeşit hayvan yemi

Gökse Boğazı (Karahıdır Köyü)

Göl Boğazı

Göl Boğazı pınarı

Göl pınarı

Göl Yeri (Hazarşah)

Göre (Karatay Köyü)

Göz (suyun çıktığı yer)

Göz Arkası

Göz Ensesi

Göz Tepe (Sarımsaklı suyunun ilk çıktığı yer, halk arasında Pınarbaşı'daki tepe, ayrıca aynı ad Yağmurbey köyünde de vardır.)

Gözün Önü

Gülü Gülü (gülügülü: Sıpa, eşek yavrusu,)

Gümüş pınar

Hacı Bey Bükü (Bünyan’da ağıtlarına da rastladığımız Türkmen Beylerinden birinin adı.)

Hacı Köse (Dağardı / Ermin)

Hamur Kesen (Akmescit’te): 16. Yüzyılda Koramaz Nahiyesi Yörükleri arasında gösterilen Türkmen oymağı Hamırkesenlerin adını taşıyor.

Han Boğazı (Topsöğüt / Taçın)

Han Yolu (Musa Şeyh)

Han Yolu Altı (Karacaören)
Hamma (Ekrek / Köprübaşı) Özbek Türkçesinde "her şey" manasına geliyormuş.

Harman Çukuru

Herk Altı (herk: Sürüldükten sonra bir yıl dinlendirilen, nadasa bırakılan tarla.)

Hezgine (Elbaşı’da)

Horhor (Ses Taklidi, yer altından kaynayarak çıkan suyun çıkardığı hor sesinden geliyor)

Horlağan (hor: ses taklidi, yer altından çıkan kaynak sularının çıkardığı ses)

Höyüklü (höyük: yığma tepe, tümülüs)

İğdeli (İğdecik Köyü)

İl Önü (El Önü / Eloo)

İniş Ören

İnlice

İnlice pınarı

İpek Yolu (Köse Hacılı Köyü)

İsriğil (Bünyan'da eski bir ören yeri, adını İsiğil olarak söyleyenler de vardır.)

İsriğil / İsiğil Öreni

İsriğil /İsiğil Deresi

İsriğil /İsiğil Tepesi

Kahveci Beleği (Kahveci Köyü ile ilgili) Belek: Davar sağılan yer, alaca renkli olan.

Kamışlı (Musa Şeyh)

Kamışlı Dere

Kandırma

Kanniin Dere (Kanlı İn Dere / Hazarşah)

Kara Ağız (Ağız:  Ortasında suların toplandığı bir toprak bulunan çepeçevre dağların bu toprağa bakan yamaçları, aklan, koyak.)

Kara Ağızın Tepe

Kara Buğra Deresi (Topsöğüt / Taçın) (Buğra: Erkek deve)

Kara Göz

Kara herk (herk: Sürüldükten sonra bir yıl dinlendirilen, nadasa bırakılan tarla.)

Kara Kız

Kara Öne (one, öne: Güney)

Kara Ören

Kara Taş (Hazarşah)

Kara Tepe (Karacavenk / Akçatı’da)

Kara Yel

Kara Yer (Karatay Köyü, söyleyiş Gariyir şeklindedir)

Kara Ziraat (Eski kaynaklarda bu mevkiin adı Kara Ziyaret olarak yazılmıştır.)

Kara, coğrafi adlarda kuzey yönündeki mevkiyi, yeri göstermek için kullanılır.

Kartal Dağı: Dağardı / Ermin köyünde bir tepenin adı.

Karşı Kıraç (Topsöğüt / Taçın) Kıraç: Kır hâlinde, boş, işlenmemiş, verimsiz arazi

Kaş Kaya (Kaş: Yüksek tepelerin çıkıntıları)

Kavağan Dağı (Samağır)

Kavuk (Kavuk: Oyuk, çukur.)

Kaya Altı

Kaya Başı

Kaya Pınar

Kaya Pınarın Dere

Kayalı Dere

Kayalı Para

Kayılı Kaya

Kayrasın (Yörede Gayrasın da denir. Güllüce bölgesindeki eski bir yerleşim yeri olduğu biliniyor. Bugün mesire alanı olarak kullanılıyor.)

Kaz Irmağı (Gaz Irmağı, Kayaltında Sarımsaklı suyu ile Bük Deresinin birleştiği yerdeki suya verilen isimdir.)

Kaz Kaçan (Girveli)

Keçi Ören (Keçi, kiçi kelimesinin “küçük” anlamı da vardır. Eskiden Bünyan’da Küçük Bürüngüz köyüne “Kiçi Bürüngüz” denirdi.

Keh Altı (Yünören / Kölete Köyü) Keh: Dağ sırtları.

Keklik Deresi

Keklik Pınarı

Kenci (Kinci)

Kepez (Kepez: 1. Yüksek tepe, dağ. 2. Dağların oyuk, kuytu yerleri.)

Kepez Altı

Kerkenezlik (Kerkenez: Kartallar (Falconiformes) takımının, kartalgiller (Falconidae) familyasından, tüyleri mavi kül rengi, kırmızı kahverengi karışık, Afrika, Avrupa ve Asya'da ova ve yüksek dağlarda yaşayan bir tür.)

Kes Suyu (Kes: Dövülerek saman yapılan ot)

Keser (şiddetli soğukların yaşandığı yer)

Keser Deresi

Kesiğin Çayır (Kesik: Tepelerin üzerindeki düzlük)

Keven Dağ (Elbaşı) (Keven: Sakız, kitre, zamk çıkarılan ve yakacak olarak da kullanılan dikenli bir bitki.

Kevenlik (Köse Hacılı)

Keyiş Yeri

Kınıklı: Bünyan merkezde bir Osmanlı kaydında rastladığımız yer adıdır. Türkmen boylarından Kınıkların hatırasını taşıması açısından önemli… Bu sokak adı, bugün kullanılmıyor, unutulmuş.

Kıraç Göl

Kırgı (Kırgı: Küçük ormanlık yer, koru)

Kışlacık (Karakaya) Kışla: Koyun ve keçi sürülerinin gecelediği ya da kışın barındıkları kapalı ağıl 

Kıtırlık

Kızıl Basak (Bknz. Basak)

Kızıl Höyük: Koramaz dağının eteklerinde Aziz Mamas'ın (Şammas Pir) kabrinin bulunduğu höyük

Kızıl Kaş (Hazarşah)

Kızıl Yar (Sıvgın) Yar: Uçurum

Kilise Dibi (Akmescit)

Killik (kil: Islandığı zaman kolayca biçimlendirilebilen yumuşak ve yağlı toprak.)

Kireç Ocağı

Kirpilik

Koçan Harıs (Hazarşah) Harıs: Biçildikten sonar tarlada kalan köklü sap; sürülmemiş tarla. Koçan: Marul, lahana vb. sebzelerde yaprakların çıktığı sert gövde.

Kolca Ören (Golca Ören, Ekrek-Köprübaşı’da)

Koyunabdal Göleti

Könü Pınar

Kör Kuyu

Kör Pınarı

Kösme Pınarı (Kösme: Eğilmiş ağaç; pusmak, sinmek)

Kösüre (Kösüre:bileği taşı, kesici aletleri daha da keskinleştirmek için kullanılan bileme aracı)

Köten Deresi (Köten: Pulluk, büyük saban)

Kötü Öne (öne/one: Güney)

Köy Önü

Köz Tarla (Topsöğüt / Taçın)

Kuraklı Ağıl

Kurban Tepe (Burada eski zamanlarda bir harp olduğuna inanılır. Oradaki mezarlardan dolayı da bu isim verilmiştir.)

Kurt Deliği

Kurt Tepesi (Koyunabdal’da)

Kuru Dere (Bünyan merkez ve Musa Şeyh ve Karacavenk’te)

Kuru Pınar

Kutlu Say ( Yeni Süksün) (Say: Düz, tabaka biçiminde ince, yassı taş.)

Küçük Bayır (Musa Şeyh)

Küçük Kaldırım

Kül Tepe (Yığma Tepe)

Lale Beli

Lale Deresi

Mal Tepe

Manastır: Bünyan merkez, Elbaşı ve Karatay’da olmak üzere üç farklı yerin ortak adıdır.

Mansır (Mansur; Mantar)

Mantıcının Kuyu (Bünyan kök kabilelerinden Mantıcılar'a işaret ediyor.)

Mayle (Maile: 1. Sularını bir denize veya göle gönderen bölge . 2. Bir dağ sırasının yamaçlarından her biri. 3. Çağlayan, ırmak veya derede suyun hızlı aktığı yer)

Mellov (Hazarşah’ta eski bir ören yeri)

Mengefe: Bünyan'da antik dönemden kalma Kayabaşında bir mevki adı

Mengefenin Bayır

Mercimek Dağı

Meriz Burnu

Mersin (mersin: Mersingillerden, Güney ve Batı Anadolu dağlarında yetişen, yaprakları yaz kış yeşil kalan, gıda ve parfüm sanayisinde ham madde olarak kullanılan, meyvesi murt adıyla bilinen, esansı çıkarılan, beyaz çiçekli, güzel kokulu bir ağaç, mersin ağacı, sazak (Myrtus communis))

Mersin Önü (16. Yüzyıl kayıtlarında adı Meysun olarak geçen bir mezradır. Daha sonra bu mezranın Gergeme köyü ile birleştiğini biliyoruz.)

Meşeliğin Dere

Meşelik

Mezar Başı

Mışgır / Mışgıran Kalesi: Zerezek'te tarihi bir kalıntı ve mevki adı. Bir tarihte mezra olarak gösteriliyor.

Mil

Mir Hurlu (mir:bey)

Mir Suyu Çayırı (mir: bey)

Mulla Bekir (Kösehacılı)

Mutcunun Mezarları (Girveli)

Navruz Damı (nevruz çiçeği yetişen yer)

Oğlak Kıran (kıran: Bir topluluğun ve özellikle hayvanların büyük bir bölümünü yok eden hastalık veya başka neden, ölet, afet)

Oluk Altı

Olyalı (Yağmurbey)

Öksüz Kaya (Samağır)

Ömer Efendi (Kösehacılı)

Ördek Oğlu Ayası (aya: 1. Elin parmak dipleriyle bilek arasındaki iç bölümü, avuç içi. 2. Ayak tabanı. 3. bit. b. Yaprakların düz ve parlak bölümü.) Ördek Oğlu eski bir kabilenin adı olmalıdır.

Ören Bayır (ören: Virane, harabe, yıkıntı, eski ve terk edilmiş yerleşim yerleri için kullanılır)

Ören İçi

Örme Yol (Köse Hacılı)

Ötağçe: (Öteki Keçe – Öteki taraf – Koyunabdal)

Öteyüz (Öte Yüz – Koyunabdal)

Özbek (Özbek: Dere, çay, ırmak.)

Papazın pınarı (Papaz Çeşmesi)

Parmaklar Önü Deresi

Parsak Deresi (Zek / Ekinciler Köyü) Oğuz Türkmen oymaklarından Varsaklarla ilgili bir yer adıdır. Bazı kaynaklar buraya Persek adını vererek okuma yapmışlar ama halkın bu bölgeye verdiği isim Parsak şeklindedir.

Paşa Hanı (Poşanı) (Aşağı ve Yukarı Poşanı diye Yeni Süksün’de iki farklı yer adı vardır. Yukarı Poşanı’da gayrimüslim mezarlarına rastlanmıştır.)

Pazar Yeri

Pelik Göl (pelik: Çınar, meşe vb. ağaçların meyvesi, pelit. )

Poğrek Pınarı (Porhenk: Ağaç ya da topraktan yapılmış su borusu, künk.)

Porsukluk (porsuk: Sansargillerden, su kıyılarında kazdıkları deliklerde yaşayan, ot ve etle beslenen, pis kokulu, memeli bir hayvan (Meles).)

Poyraz Pınarı

Pöhrenk Deresi (Porhenk: Ağaç ya da topraktan yapılmış su borusu, künk.)

Sadilerin Kaya (Bünyan’da önemli ailelerden biri olan ve Sâdi Bey’in adını taşıyan kabilenin adından geliyor)

Sağırca

Sağmana: Karacavenk ile Ağcalı arasında sulak yer. Önceden Hazarşah köyüne aitmiş. Karacavenk’in sulak arazisi olmadığı için Karacavenk (Akçatı) köyüne hediye etmişler.

Sakar Kaya (Sahar Kaya) (Sakar: Bazı hayvanların, özellikle atların alınlarında bulunan beyaz leke, küçük akıtma.)

Salihin Sayı (say: Düz, ince, yassı taş)

Salihin Sayı Deresi

Sallık (Taşlık yer)

Salur Bayırı: Yöreye yerleşen Türkmen oymaklarından birinin adını taşıyan bir hatıra olmalıdır. Çok fazla irileşmiş hayvanlara da “Salur Camuzuna dönmüş” dendiğini büyüklerimden duydum. Demek ki Salurların yöredeki izleri dil varlığında mevcuttur.

Samanlık Sekisi (Hazarşah)

Sandıklı pınarı

Sarı Fakılı (Karakaya): Karakaya’da Yüreğil boyuna mensup Sarı Fakılı oymağının adını taşımaktadır.

Sarı Kaya

Sarı Kaya Deresi

Sarı Koyak (koyak: Bir ucu dağda son bulan kapalı boğaz, iki dağ, tepe arasındaki boşluk, vadi)

Sarı Koyu

Sarı Öne (one, öne: güney)

Sarımsaklı Suyu: Bünyan’dan doğan ve Sarımsaklı Barajına dökülen bu suyun adı Bünyan’a yerleşen Sarımsaklı Yörükleri ile alakalıdır. Bünyan ilçesinin tarihte bilinen ilk adı Sarımsaklı’dır.

Sariç: (Sarı İç): Süksün Köyünde bir su kaynağının adıdır.

Sayağıl (Saya + Ağıl) (Saya: yayla ve kırlarda üstü samanla örtülü avlu)

Sayı Önü (say: taşlık yer)

Sekinin Başı (Hazarşah)

Selam Kaya

Selli Yurt

Senir Önü (senir: iki dağ arasındaki sırt, dağ çıkıntısı, dağ burnu, duvar ucu)

Sergi Kayası (Musaşeyh Köyü)

Serkis Maşadı (maşat: Müslüman olmayan kimselerin sinliği, mezarlığı)

Seten Deresi (seten: 1.Bulgur, yarma dövülen dibek taşı. 2.Tahılın kepeğini ayırmaya yarayan, hayvan ya da suyla döndürülen dikey konulmuş değirmen taşı.)

Sevindire (Yağmurbey Köyü)

Seyran Tepesi (Karatay Köyü)

Sıçanlı (Musa Şeyh Köyü)

Sığıntı (Ağcalı)

Sığrıncak (Köse Hacılı)

Sıra Kayalar

Sırt Başı

Sızgılar (sızgı: sızıntı, damla, çizgi)

Sinne Deresi (Mezarlık): Karakaya’da Dalaklı Göl - Sinne Deresi arası mezardı. Müslüman ve gayri Müslim Mezarlığı olduğu söylenir. Köylü sevmediği kişiye “Sesin sinne deresinden gelsin.” dermiş. Sin, Arapça mezar anlamına gelir. (Mehmet Gönen’den nakil)

Sivri Tepe

Sokulu Yer (soku: Taş dibek)

Söğütçe (Yağmurbey Köyü)

Söğütlü

Söğütlü Pınar

Sulu Dere

Sulu Ören

Sungurlu (Sungur: doğana benzeyen, yırtıcı, avcı kuş.

Susuzca

Sülemenin Döleği ( Süleyman’ın Düzlüğü -Koyunabdal)

Şah Niyil (Şah Nail, hakkında herhangi bir bilgi yoktur.)

Şah Senem (Aşık Garip ve Senem Hikayesinde geçen kadın kahramanın adı)

Şahan Bel (Şahan: Şahin – Bel: Sırt, bayır, yamaç, dağ eteği.

Şahancı (Şahinci)

Şehir Yolu (Bölgede “şeer yolu” deniyor)

Şeşe (Ay boynuzlu öküz)

Şeşe Bağları (Şeşe, eski kayıtlarda Serşe adıyla geçen bir mezra idi. Bu mezra oturanlar Bünyan’a göçtüler. Durum böyle olunca bağları ile anılan bir yer olarak kaldı.)

Şeşe Tepesi

Şıh Bıyık (Şeyh Bıyık)

Şıh Büyük (Şeyh Büyük, aslında Büyük Tuzhisar’a “Büyük” denmesinin sebebi de bu yatırla ilgilidir ama zamanla unutulmuş olmalıdır.)

Şıpşıp (Sıvgın’da)

Tahtalas (Akmescit ve Karatay’da) Bu yörede görülen ve halkın Tahtalas adını verdiği dağ için ise bazı görüşler ileri sürülmüştür. Bunlardan birisi Yunan mitolojisinde “ağır yük taşıyan Tantalos”a binaen bu ismin verildiği yönündedir. Yani kelime eski Yunanca’ya ve Grek diline dayanır deniyor. Bilge Umar ise bu ismin “danda” yani ağaç anlamına gelebileceğini ifade ettiği gibi Eski Anadolu halklarının tanrıçalarından “Dada”nın adından gelebilme ihtimalinin daha yüksek oluşundan da bahseder. Tahtalas ise Gobi Çölünde Doğu Türkistan coğrafyasında bulunan bir yer adıdır. Bu bölgede Tahtalas adının Gobi adıyla yan yana olması da tesadüf olmasa gerek.

Tahtalı Yolu / Tahtacı Yolu (Elbaşı ve Karatay arasındaki yola verilen bir isimdir.) Türkmen obalarından Tahtacılara işaret etmektedir.

Tandırlı Yurt (Musa Şeyh Köyü)

Tapur (Kahveci Köyü) Tabur, istingah, ordugah ismiyle ilgili olabilir.

Tarana Kayası (Tarhana)

Taş Gökçek

Taşı Güzel
Taş Köprü: Mimarsinan'ın yaptırdığı söylenen ve halen ayakta olan eski Kayseri yolu üzerindeki köprüdür.

Tat Boğazı (Sıvgın): Türkmen obalarından Tat Obası ile ilgili olduğunu düşünüyorum. Çünkü, Sarıoğlan’daki Tatılı köyü ve obası bunun kanıtıdır ve Tat Obası bu bölgede meskundur.

Tavuz Altı (tavus: tavus kuşu)

Tek Söğüt (Ekinciler / Zek Köyü)

Tekne Yeri

Telli Kaya (Samağır)

Tepe Dibi

Tepe Tarla

Tetiri: Kayalık yerlerde yetişen ve boyasından yararlanılan bir çeşit bitki.

Tilki Damı

Tilki Tepesi

Toklu (Sıvgın) Toklu: Bir yaşındaki erkek koyun.

Tol (Taştan yapılmış kemer)

Tol Çarşı (Burası da eski bir ören yeri idi. Hatta çarşının kemerlerinden biri kırk yıl once ayakta idi. Şimdi ise tarla oldu, ören taşları dahi kalmadı.)

Tol Deresi

Topuklu (Sıvgın’da)

Torak (Karakaya) (Dorak da denir. Sütün yağını almak için kullanılan süzek taşlarına Karakaya bölgesinde verilen isimdir. Diğer bölgelerimizde bu taşa Süzek / Süzeğen derler.)

Toraman: 16. Yüzyılda mezra adı olarak geçiyor. Bugün böyle bir yer adı gözükmüyor.

Tort İn (tort: Peynir suyunu kaynatarak yapılan çörek; Köpeklerin boğazına takılan dikenli demir halka.)

Toyga Döken (toyga: Süzme yoğutla yapılan üstüne tereyağı ve nane dökülerek yenen bir çeşit çorba; Kabuğu çıkarılmış, ak buğday.)

Toz Tepe ( Karatay’da)

Turna Dağı

Türbe: Koyunabdal Köyünde 16. Yüzyılın ozanlarından Koyun Abdal’ın mezarının bulunduğu mekana Türbe denmektedir. Belki de burada eski bir türbe vardı.

Türkmen Yolu: (Karacaören – Türkmen köylerine giden bu yola Türkmen Yolu demişler. Türkmen köylerinden kasıt, İğdecik, Pirahmet, Kahveci, Koyunabdal vs. köylerdir.)

Ulu Azenin Dere (Ulu Ezanın Dere) azen: ezan kelimesinin yöredeki kullanılış biçimi (eski)

Ulu Azenin Kaya

Ulu Azenin Tepesi

Ulu Çalı (Yağmurbey)

Ulu Çam Özü (Kahveci Köyü)

Ulu Yol (Akmescit)

Uyuz pınarı

Uzun kuyu

Uzun Ok Döleği: Elbaşı’da başlayan Zamantı Ovasının diğer adıdır.

Üç Gözlü Çeşmesi

Üç Pınar (Karacavenk / Akçatı’da, Hazarşah)

Üç Tepeler: Antik dönem şehrinin bir bölümünü oluşturan üç adet sıralı tepedir.

Ünür (ünür: in, mağara)

Ünür Deresi
Vakıf (Bünyan -Gergeme)

Vekelek

Velev (Veli Evi)

Vezir Oğlu Yurdu (Vezir oğlu, Avşar Türkmenlerinden bir beyin adı. Rivayete göre oğullarından Kara Ağa’nın Bünyan’a yerleştiği söylenir.)

Viran Bayır

Yağlı Kaya

Yaka Su Çayırı

Yalnız Ceviz

Yalnız Mezar (Zek / Ekinciler Köyü)

Yanıldıran (Topsöğüt / Taçın)

Yapı

Yapının Dere

Yapraklı Dere

Yar Taş (Büyük Tuzhisar)

Yassı Çayır

Yassı Çayır Pınarı

Yassı Pınar

Yavşağan (Yavşan otu)

Yavşağan Pınarı

Yavşanlı Dölek (dölek: düzlük yer)

Yavşanlık (Akmescit)

Yayık Taş

Yazı (yazı: Düz yer, ova, kır.)

Yazı Dere

Yedi Çökük (Koyunabdal’da)

Yedi Su Deresi (Kayaaltı’nda yedi suyun birleştiği bir mevki olarak bilinir, kutlu sayılır)

Yığma Tepe

Yığma Tepenin Dere

Yoğurtcul (Karakaya)

Yol Arası

Yoncalık (Karatay Köyü)

Yumru Kaya

Yurtlu (Karahıdır köyü)

Yuva Dere

Yüce Ağar (ağar: Ağaç gövdesinden oyulan su yalağı.)

Zağrek Deresi (Zeyrek Deresi – Karatay Köyü) Zeyrek: Keten tohumu… Bazı tarihi belgeleri okuyan uzmanlar bu ismi Zerezek Deresi diye okumuşlar ama yörede bu isim Zeyrek Deresi adıyla bugün de kullanılmaktadır.

Zamantı Ovası: Diğer adı Uzun Ok Döleğidir. Bünyan’ın Elbaşı bölgesinden doğuya doğru uzanan uzun bir ovadır.

Zamantı: Pınarbaşı’dan doğan ve Bünyan’dan geçen ırmağın adı olduğu gibi, merkezi Elbaşı olan nahiyenin de ismi idi.

Zeki Yeri (Seki Yeri) (Seki: 1. Oturmak için evlerin önüne taş ve çamurdan yapılan set. 2. Oturulacak sedir biçiminde taş veya set. 3. Toprak üstündeki yükseklik, doğal set, taraça. 4. coğ. Akarsuların iki yakasındaki yamaçlarda, bazı deniz ve göl kıyılarında görülen basamak biçiminde yeryüzü şekli, teras.)

Zeki Yeri Deresi (Seki Yeri Deresi)

Zelafur (Karatay Köyü) Tarihi kaynaklarda Salahor diye yer alan köy. Karatay köyünün çıkışında Elbaşı yolu üzerinde.

Zibaba (Ziya Baba hakkında da herhangi bir bilgi bulmak mümkün olmamıştır. Zeybaba, Ziybaba şekliyle de söylenen bu yer eski bir ören yeridir. Bünyan ile Süksün arasındadır.)

Ziyaret

Ziyaret Önü