BÜNYAN’IN MAHALLELERİNİN (KÖYLERİNİN) ADLARI NE ANLAMA VE NEREDEN GELİYOR?

BÜNYAN’IN MAHALLELERİNİN (KÖYLERİNİN) ADLARI NE ANLAMA VE NEREDEN GELİYOR? (Taslak)

Seyit Burhanettin AKBAŞ

AĞCALI MAHALLESİ:                                                                                 

Dulkadirlilere bağlı Ağcalı Türkmen oymağından dolayı bu ismi almıştır. Ağcalı oymağı daha sonra Yozgat havalisine göçünce bu köy boş kalmıştır. Zamanla Bünyanlıların yaylası haline gelen köy 160 yıl önce Bünyan merkezden göçen altı aile tarafından yeniden kurulmuştur.

AKÇATI MAHALLESİ

Eski adı Karacavenk idi. Zamanla değiştirilerek Akçatı yapıldı. Akçatı, Türkçe birleşik bir isimdir. Coğrafik olarak yolların birleştiği yer anlamına gelmektedir.  Köy viran haldeyken Bünyanlıların yaylası olarak kullanılmaya başlanmış ve yaklaşık 150 yıl önce Bünyan merkezden ve civardan olan göçlerle yeniden kurulmuştur.

AKMESCİT MAHALLESİ

Eski adı Zerezek idi. Karatay Han’a çok yakın olan köyün halkı, bu kervansarayın bakımından sorumlu idi. Zanaatkarların ve çiftçilerin bulunduğu bu köye ünlü Türkmen topluluklarından Süleymanlılar (Selmanlılar da denir) ve Hamırkesen oymakları yerleştirilmiştir. İsmine Kırım Tatarlarının başkenti olan Akmescit’in adı verilmiştir.

ASMAKAYA MAHALLESİ

Eski adı Dizgeme’dir. Burası Dulkadirli Devletinin kadılarından Kadı Baba namıyla meşhur bir zatın çiftliği idi. Kökenleri Bünyan Camikebir Mahallesi olduğu için bu köye göçen aileler yeniden Bünyan merkeze göçmüşlerdir. Asmakaya adı, bir vadinin ortasında yer alan köyün coğrafi özelliğine uygun olduğu düşünülerek sonradan verilmiş Türkçe birleşik bir isimdir.

BAYRAMLI MAHALLESİ

Bu mahallemiz Bünyan’ım merkezindedir. Bu mahalle adını buraya camii yaptıran hayırseverin, Bayram Bey’in adından almıştır. Bayram Bey hakkında yeterli bir bilgiye sahip değiliz.

BURHANİYE MAHALLESİ

Karakaya Mahallemizden Burhaniye bölgesine göçen bir kısım aileler 1904-05 yılında yerleştikleri yere cami yaptırınca ayrı bir köyün kurulmasına karar verilmiştir. Köyün adı II. Abdülhamid Han’ın oğlu Mehmed Burhaneddin’den dolayı Burhaniye adı verilmiştir.

BÜYÜK TUZHİSAR MAHALLESİ:

Büyük Tuzhisar Mahallesi adını Tuz Gölünden ve bu gölün yanındaki hisardan ( yani kaleden) alır. Büyük Tuzhisar denmesinin sebebi bir de küçük tuz hisarının bulunması ile açıklanmıştır. Lakin mahallede bulunan Şeyh Büyük isimli bir ermişin bulunması “büyük” adının bu evliyadan da gelebileceğini açıklamaktadır. Yanında bulunan Sultanhanına hizmet taşıyan ve kervansarayın bakımını ve iaşesini sağlayan insanların oturduğu bir mekandır. Tekeli ve Alaaddinli gibi Türkmen obalarının burada oturduğu bilinmektedir.

CAMİİCEDİT MAHALLESİ

Bünyan’ın ilk camii ve ilk Mahallesi Camikebir’in etrafında nüfus oldukça çoğalınca ikinci bir cami daha yapılmış ve bu camiye Camicedit adı verilmiştir. Anlamı Yeni Cami demektir. İkinci caminin tam olarak ne zaman yapıldığı bilinmiyor ama 1834 yılı kayıtlarında  hem bu camiden hem de bu mahalleden bahsediliyor. Camikebir Mahallesi ikiye bölünerek bu mahalle meydana getirilmiştir.

CAMİİKEBİR MAHALLESİ

Bünyan’ın ilk mahallesidir. Sarımsaklı köyünün merkezidir. Miladi 1329-1333 yılları arasında İlhanlı Valilerinden Uygur soyundan Emir Zahireddin Mahmud tarafından yaptırılmıştır. Camikebir demek, “eski, büyük cami” demektir. Türkler bu isme Ulu Cami de derler.

CUMHURİYET MAHALLESİ

Cumhuriyet yıllarında kurulduğu için bu ismi almıştır.

DAĞARDI MAHALLESİ

Eski adı Ermin’dir. Dağardı denmesinin sebebi yöredeki Kartal Dağının eteklerine kurulduğu içindir. Köyede Karapapaklar (Terekeme) ve Dulkadirli Türkmenleri oturur.

DERVİŞAĞA MAHALLESİ

Adını Konaklılar ailesinden Serdengeçti Ahmet Ağa’nın torunlarından Derviş Ağa’dan alır. Derviş Ağa hayırsever olarak bir cami ve bir mektep yaptırınca caminin ve mektebin bulunduğu bölgeye Derviş Ağa’nın adı verilerek bir mahalle meydana getirilmiştir. 1872 yılı vergi defterinde caminin ve mektebin kayıtlarına rastlanmıştır.

DOĞANLAR MAHALLESİ

Eski adı Gergeme’dir. Daha önce köy iken Bünyan’la birleşip merkez mahallelerinden biri olmuştur. 1940’lı yılların sonunda köyde heyelan sebebiyle aşağıya bir göç yaşanmış ve zamanla “Aşağı Gergeme” köyü kurulmuştur. Doğan demek Türkçede “kardeş” demektir, aynı zamanda bir kuş türünün adıdır.

EKİNCİLER MAHALLESİ

Eski adı Zek’tir. Köydeki ailelerin tarımla uğraşması ölçü alınarak adı Ekinciler olarak değiştirilmiş. Köye Dulkadirli Türkmenleri ile civardan yerleşmeler olmuştur.

ELBAŞI MAHALLESİ

Eski adı Elkendi’dir. Karatay Vakfiyesinde adı geçer. Karatay Hanının ihtiyaçlarını karşılamak ve güvenliğini sağlamak üzere Zerezek, Karatay, Sertavul ve Elkendi köyleri görevli idiler. 16. Yüzyılda Dede İlbaşı adıyla karşımıza çıkan köy, İlbaşı / Elbaşı adıyla Zamantı Nahiyesinin merkezi olmuştur. İlbaşı demek, Türklerde sınır boylarındaki beyliklere verilen isimdir. Türkmen oymaklarından Pehlivanlı ile Hama, Humus Halep Türkmenleri kurmuştur.

EMİRÖREN MAHALLESİ

Eski adı Emirviran, İmirören olarak geçer. Emir, “bey, yönetici, kethüda” anlamına gelir. Ören ise eski yerleşim yerlerine verilen Türkçe bir addır. Köyde Bünyan merkezden göçen aileler ile Dulkadirli Türkmenleri birlikte otururlar.

FATİH MAHALLESİ

Cumhuriyet Yıllarında kurulan bu mahalle, Fatih Sultan Mehmet’in adından dolayı bu ismi almıştır.

GERGEME MAHALLESİ

Gergeme mahallesi, eski dönemlerde “Karkama” adını taşır. Koramaz dağının eteklerinde kurulduğu için “doruk yeri halkı” manasına gelir. Bu ismi yöre halkı Battal Gazi ile ilişkilendirir ve atına seslenirken “gel geme” dediği için bu ismin kaynağını oluşturduğunu söylerler.

GİRVELİ MAHALLESİ

“Girve”, meyve toplamaya yarayan bir çeşit çubuğun adıdır veya kayaların çıkıntılarına verilen isimdir. Köyde Dulkadirli Türkmenleri (Davutlu), Türkmenlerin Avşar boyu ve 93 muhacirleri yaşarlar.

GÜLLÜCE MAHALLESİ

Güllüce, gülün çokça yetiştiği yer manasına gelir. Güllüce’de bir zamanlar Türkmenlerin Yıva boyundan Başladık oymağı oturmakta iken köy boşalmış ve Bünyanlılar ile Bürüngüzlülerin yaylağı durumuna gelmiştir. Daha sonra Bünyan’dan, Kuruköprü’den, Tuzhisar’dan, Salguma’dan ve civardan gelenler Güllüce’yi büyük bir yerleşim yeri haline getirmişlerdir.

HAZARŞAH MAHALLESİ

Hazar Türklerinin adını taşıyan köyümüzün adının son yıllarda türbesi ortaya çıkarılan Hasan Şah ile de ilgili olabileceği düşünülmektedir. Köy boş bir halde iken Bünyan’dan Karaoğlan sülalesi ile Dulkadirli Türkmenleri yerleşerek köyü yeniden canlandırmışlardır.

İBRAHİMBEY MAHALLESİ

1600’lü yılların başında Bünyan’a yerleşen İbrahim Bey (kimilerine göre İbrahim Paşa) Bünyan’a yerleşerek İbrahim Bey Mescidini, İbrahim Konağını yaptırmıştır. (1630) İbrahim Bey Mescidine Bünyanlılar “Çardak Mescidi” derler. Bugün İbrahim Bey Konağının sadece tarihi kapısı kalmıştır. İbrahim Bey’in soyundan “Hacı Bey” de şöhretli bir isim haline geldiği için bu mahalleye Bünyanlılar “Hacı Bey Mahallesi” de derler.

İĞDECİK MAHALLESİ

Küçük iğde ağacı manasına gelir. Köyde Dulkadirli Türkmenlerinden İbrahim Hacılı oymağı oturmaktadır.

KAHVECİ MAHALLESİ

Kahve yapan / satan kişi manasına gelir. Bu köyde de ünlü Türkmen oymağı İbrahim Hacılı oturur.

KARACAÖREN MAHALLESİ

Coğrafi bir addır. Karaca renk adıdır, ören ise eski yerleşim yerlerine verilen isimdir. Bu köyde eskiden gayrimüslim Karamanlı Türkleri otururken onların göçü neticesinde Balkan Türkleri yerleştirilmiştir.

KARAHIDIR MAHALLESİ

Kara Hıdır, köyü adını veren ermiş bir kişinin adıdır. Dulkadirli Türkmenleri oturur.

KARAKAYA MAHALLESİ

Coğrafi bir addır. Yörenin kayalıklarından adını alır. Çok eski bir yerleşim yeridir. 16. Yüzyılda nahiye merkezi durumundadır. Yüreğil, Beydili, İğdir gibi birçok Türk boyunun varlığı tespit edilmiştir. Bu mahallemizde Seyit Halil Devletli Türbesi vardır ve birçok evliyanın varlığı bilinmektedir. Bu yüzden adı “Evliyalar Diyarı” olarak söylenir.

KARATAY MAHALLESİ

Adını Selçuklu’nun ünlü veziri Emir Celaleddin Karatay’dan alır. Selçuklu döneminden beri varlığını bildiğimiz köylerimizdendir.

KARDEŞLER MAHALLESİ

Türkçe “kardeş” kelimesinden gelir. Yöreye yerleşen Türkmenlerin birbirleriyle akraba olduklarını göstermek için bu ismi almışlardır. Dulkadirli Türkmenleri meskundur.

KOYUNABDAL MAHALLESİ

16. yüzyılın ünlü ozanı Koyun Abdal’dan adını alır. Koca Karalı aşireti yöreyi terk edince Dulkadirliden İbrahim Halıcı Türkmenleri köye yerleşmişlerdir.

KÖPRÜBAŞI MAHALLESİ

Eski adı Ekrek’tir. Türkçe “eğrek” kelimesinden adını alır. Dede Korkut Hikayelerinde adı geçen “eğrek” adı zamanla Ekrek olmuştur. Gayrimüslimler yaşar iken onların göçleri neticesinde köy boş kalınca köye Balkan muhacirleri ile 93 muhacirleri yerleştirilmiştir.

KÖSEHACILI MAHALLESİ

Köse Hacı, bir şahıs adıdır ve Türkmenlerin oba beyidir. Bu köy boş bir halde iken zamanla köye Bünyan’dan Çobanoğlu kabilesi ile Avşar boyundan Veziroğlu kabilesi gelerek köyü yeniden canlandırmışlardır.

MUSAŞEYH MAHALLESİ

Musa Şeyh isimli bir ermişin adından gelir. Türbesi köydedir. Köyü Bünyan’dan göçen aileler ve Dulkadirli Türkmenleri canlandırmışlardır.

PİRAHMET MAHALLESİ

Pir Ahmet, Türkmenlerin oba beylerinden birinin adıdır. Köyde Dulkadirli Türkmenleri oturur.

SAĞLIK MAHALLESİ               

Bünyan Devlet Hastanesi’nin de bulunduğu bu mahalleye sağlık adı uygun görülmüştür.

SAMAĞIR MAHALLESİ

14. yüzyılın ünlü valilerinden Samağır Noyan’ın adından gelir. Samağır Noyan’ın mezarı da köyde bir küçük bir tepenin üzerindedir. Köyde Karamanoğullarından Cevlanlar ile Dulkadirli Türkmenlerinden birçok kabile oturmaktadır.

SIVGIN MAHALLESİ

Eski adı Savugun’dur. Kelimenin Türkçe bir karşılığı bulunamamıştır. Köy gayrimüslümlerle meskun iken 1915 yılında köy boşalınca 8 hane Çerkez aile, Kocasinan’ın Eyim köyünden aileler, Ağrı’dan, Siirt’ten, Balkan Muhacirlerinden, Kars’tan, Erzurum’dan aileler gelip yerleşmişlerdir. (1936 ve 1945 arası) Bünyan’dan da Hacetoğlu Sülalesinden aileler yerleşmiştir.

SULTANHANI MAHALLESİ

Kuruluşu 1240 yılında Alaadin Keykubat’ın kendi adına yaptırdığı han için Türkmenleri yerleştirmesi ile ortaya çıkmıştır. Buradaki Sultan adı, ulu hakan Alaaddin Keykubat’tır. Köye Karacakurt Türkmenleri yerleştirilmiştir.

SÜMER MAHALLESİ

Bünyan Sümerbank Fabrikası çalışanları için üretilen bahçeli konutlara Sümerbank fabrikasından dolayı bu ad verilmiştir. (1950’li yıllar)

TOPSÖĞÜT MAHALLESİ             

Eski adı Taçın’dır. Osmanlı kaynakları bu ismi “Taç-İn” olarak yazıyor. Yani burada büyük bir mağara, in veya yer altı şehrinin olduğuna işaret ediyor. Yörede Zamantı Irmağının kolu olan Taçın Suyu bulunduğu için çokça söğüt ağacı bulunduğuna işaret etmek için Topsöğüt adı verilmiştir. Köyde bugün Avşarlar, Türkmenler ve 93 Muhacirleri meskundur.

YAĞMURBEY MAHALLESİ

Dulkadirli soyundan oba beyi Yağmur Bey’in adından gelmektedir. Büyük ihtimal köyde “Evliya Tepesi” adı verilen mevkide yatan zat olmalıdır.

YAKUTİYE MAHALLESİ

Bünyan Cezaevi yapılınca kurulan yeni bir mahalledir. Kayseri Milletvekili Sadık Yakut’un soyadından dolayı Yakutiye adı verilmiştir.

YAVUZ SELİM MAHALLESİ

Osmanlı Sultanı Yavuz Sultan Selim’in adından geliyor.

YENİ SÜKSÜN MAHALLESİ

16. yüzyılda Dulkadirli Türkmenlerinden Süksün Obasının kurduğu bir köydür. Süksün demek, “ense, tümsek yer” anlamına gelen coğrafi bir isimdir. Bu adla İncesu’da da bir yerleşim vardır.

YENİCE MAHALLESİ

Türkçe “yeni” kelimesine –ce eki getirilerek yapılmıştır. Yeni zamanda yapılmış, eski zamana ait olmayan anlamına gelir.

YÜNÖREN MAHALLESİ

Eski adı Kölete’dir. Eskiden un, şeker ve yağdan yapılan  helvaya “köleti” denirdi. İsim Yünören olarak değiştirildi. Yün + Ören iki adet Türkçe kelimeden oluşan birleşik bir addır. Yörenin Türkmenlerden ve Avşarlardan meskun olması sebebiyle bu isim verilmiş olabilir.