Salnamelerde BÜNYAN

ANKARA VILAYET SALNAMESI 1299 (1881-82)
Sarmısaklı Rüsum-ı Sitte Memuru: Hüseyin Efendi
(1882-83)
Sarmısaklı Rüsum-ı Sitte Memuru: Bekir Hilmi Efendi
Bünyan-ı Hamit  Kazası (1915-16)
Kadı                                    Müftü
Mustafa Hulusi Efendi         İbrahim Hakkı Efendi


TÜRKIYE CUMHURIYETI DEVLET
SALNAMESI 1926-1927

İhtiyar bir dağ olan Koramaz (Korumaz) Dağı’nın hemen her
tarafı mermer kütlelerini muhtevidir. Civar köyler bu taşları yakarak kireç,
alçı istihsal ederler. Şimal-i şarki istikametinde asıl Toroslar’a müntehi olur.
Erciyes’in şark-ı şimaliye mümtedd kolu olan Koramaz (Korumaz) Dağı’nın
garb mailesinden “Kesdil” denilen bir mahalden toplu bir halde nebean eden
Sarmısaklı Suyu’nun yarım saat ileride 100 ila 150 metrelik uçurumlar teşkil
eden ve Nalban kasabasının kâin bulunduğu muhtelif mahallerden şelaleler
halinde çok cazip ve latif manzaralardandır. Bu suyun tabiatında fazla miktarda
kalker arasında bazen haşarat ve nebatat kalarak bilahare bunların inidâmıyla
müteressib taşlar arasında boşluklar bıraktıkları görülmektedir. Kasaba ile
Gergeme karyesi arasındaki üç kilometre uzunluğunda ve altmış ila seksen
metre irtifaındaki kaşık kayaları bu kâbil suhür-ı rüsûbiyedendir.
Bu suyun 2,000 beygirlik bir kuvve-i tahrikiyeye malik olduğu Gergeme Boğazı’nda
toplanan bu sudan, yapılacak bir setle aynı derecede ikinci bir kuvvet
daha istihsalinin mümkün bulunduğu mühendisler tetkikatından anlaşılmıştır.
Mezkûr sath-ı mailden su iki saat sonra Kayseri Ovası’na Sarmısaklı
Suyu havzasında bulunan Lale, Barsama, Gömeç, Bogosun, Salur, Karahöyük,
Dadasun, Horsana, Cırkalan, Ispıdın, Argıncık, Yazır, Alagöz köylerinin mezrûatını
sular; Gömeç, Karahöyük, Salur, Dadasun, Horsana, Argıncık, Anbar
köylerinin ayrıca kâbil-i şürb çeşme suları olmadığından Sarmısaklı Suyu’ndan
içerler. Bittabi şürbe salih olmayan bu su, bu köylerde muhtelif hastalıkların
temadisine sebebiyet vermektedir. Sarmısaklı Suyu Kayseri Ovası’nı Keykubat
ve Anbar arazisini suladıktan sonra Erciyes’in garb eteklerinden mütereşşih
suların bililtizam biriktirmesiyle hasıl olan Kayseri sazlığına girer, badehu
iki saat mesafedeki Boğazköprü’den evvelkinin beş misli fazlasıyla ve Karasu
namıyla kapkara renkte üç saat imtidad eden Beydeğirmeni vadisini sulayarak
Tekgöz Köprü’nün (metinde belirtilmemiş kilometre üst tarafından Kızılırmak’a
karışır. Sarmısaklı havzası 1,070 irtifaında bulunan Kayseri ovasıyla bir seviyede
bulunması hasebiyle suyun cereyanı gayet durgun ve bati olduğu için
mecrasında irikal âsârı görülemez.

Akkışla, Sarıoğlan, Zamantı (İlbaşı) nahiyeleri Bünyan Kazasına bağlı nahiyelerdir.

Nüfus: Bünyan Kazası’nın 19,954 zükûr ve 19,999 inas ki 39,553

Vilayetin Bünyan Kazası’nda Taşcızadeler’e ait su ile müteharrik ve yüz beygir
kuvvetinde yevmiye 4,800 okka un çıkaran bir un fabrikası var.
Henüz inşaatı ikmal edilen 170,000 lira sermayeli Bünyan İplik Fabrikası
Anonim Şirketi mevcuttur.
Bünyan Kazası’nda; Cumhuriyet Halk Fırkası, Tayyare ve Hilal-i Ahmer ve
Himaye-i Etfal Cemiyetleri ile Muallimler Birliği vardır.

Bünyan Kazası: Kazanın mesaha-i sathiyesi 1,300 kilometre murabbaıdır.
Nüfus-ı umumisi 40,000’dir. Beher kilometre başına 23 nüfus isabet eder.
Havası mutedildir. Suları mebzuldür. Merkez-i kasabanın cihet-i garbisinde
yirmi dakika buut mesafesinde doğan Sarmısaklı Suyu kasabanın içinden
geçerek, azami 85, asgari 10 metre irtifalarla sukütlar yapmaktadır. Bu suyun
kudret-i mihanikisi 1,685 beygir kuvvetindedir. Bunlardan istifade edilerek
bir iplik fabrikası tesis edilmiştir. Bu su kazanın cihet-i garbisinden geçerek
Kayseri civarında Karasu’ya ve o da Kızılırmak’a munsab olur. Kızılırmak
Bünyan toprağının şimalinden 16 kilometrelik bir araziyi katederek geçer.

BÜNYAN KAZASI

Kaymakam İsmail Vehbi Bey
Mal Müdürü Sükrü Bey
Müftü İbrahim Hakkı Efendi
Hakim Mehmet Zeki Bey
Müddeiumumi Yusuf Ziya Bey
Müstantik Ömer Hulusi Bey
Posta ve Telgraf Müdürü İsmail Hakkı Efendi

TÜRKIYE CUMHURIYETI DEVLET
SALNAMESI: 1927-1928
BÜNYAN KAZASI
Kaymakam Nazım Bey
Mal Müdürü Şükrü Bey
Müftü İbrahim Hakkı Bey
Hukuk Hakimi Zeki Bey
Ceza Hakimi Mehmet Tevfik Bey
Müddeiumumi Mehmet Ali Bey
Müstantik Ömer Lüfti Bey
Posta Telgraf Müdürü İsmail Hakkı Bey

 Kayseri-Bünyan İplik Fabrikası Halı İpliği İmaliyle Müştegil Fabrika Anonim Şirketi Türkiye Cumhuriyeti 1925 Türbin Asgari 75 azami 156 120,000 kilo halı ipliği (yevmi 400 kilo itibariyle)

Kaynak:
SALNAMELERDE
K AY S E R İ
Osmanlı ve Cumhuriyet Döneminin
Eski Harfli Yıllıklarında Kayseri
Hazırlayanlar
Uygur KOCABAŞOĞLU / Murat ULUĞTEKİN